Urząd Gminy Czernikowo

Ścieżka rowerowa I

W roku 2000 odbyły się na terenie gminy Czemikowo warsztaty edukacyjne „Ścieżka po Gminie". Jednym z pomysłów realizowanych przez ich uczestników było opracowanie projektu trasy rowerowej wiodącej pośród pięknych, ciekawych miejsc gminy. Współdziałanie władz lokalnych z Oddziałem Miejskim PTTK w Toruniu zaowocowało wyznaczeniem przez działaczy społecznych towarzystwa pierwszego szlaku rowerowego na terenie Gminy Czernikowo. Szlak ten, oznakowany znakami czerwonymi, liczy ok. 30 km i prowadzi z Czemikowa, przez Witowąż, Pokrzywno, Wilcze Kąty, Nowogródek, i Osówkę spowrotem do Czernikowa.  Atrakcje szlaku to urocza przyroda, przepiękne widoki, liczne zabytki i ślady po dawnych mieszkańcach.

0,0 km Czernikowo - miejscowość na Ziemi Dobrzyńskiej w powiecie toruńskim, województwie kujawsko-pomorskim na trasie Toruń -Lipno, ponad 3 000 mieszkańców. Nazwa pochodzi od Czyżnika (Czernika) lub czyżni - cierniowych krzewów. Wieś już w 1309 roku była sie­dzibą parafii, należała do biskupów płockich do XVIII w., potem do hrabiego Antoniego Norberta Nałęcza herbu Nałęcz (posła na sejm czteroletni), w poł. XIX w. do Zielińskich, herbu Świnka, krótko Rościszewskich herbu Jastrzębiec. Rozwój wsi nastąpił  w I poł. XX wieku (wraz z rozwojem kolei, przeniesieniem siedziby gminy z Obrowa) i po wojnie. Kościół p.w. św. Bartłomieja był budo­wany w połowie XIV w. (przyjmuje się datę 1366) z fundacji w/w biskupów płockich w stylu gotyckim. Wielokrotnie przebudowywany (1641, 1904) i odnawiany (1719, 1798, 1966),  częściowo regotyzowany,   zachował oryginalne fragmenty gotyckie, wnętrze zaś nabrało charakteru barokowo-ludowego. Korpus jest na planie prostokąta, wieża czworoboczna ze skarpami, do niej dobudowana cylindryczna wieżyczka schodkowa z wejściem na chór i do dzwonów. Cmentarz przykościelny z nagrobkami z pocz. XIX w. w otoczeniu kasztanów i 100 letniego dębu. Plebania - z pół. XIX w,, pseudoklasycystyczna -eklektyczna. Cmentarz kat. z II pół. XIX w. z ciekawymi nagrobkami i kaplicą grobową. Pomnik - krzyż dziękczynny z 1945 roku. Kilka stuletnich domów w centrum wsi, budynek stacji kolejki wąskotorowej. Tablica - pomnik pomordo­wanych nauczycieli przy szkole. Po drodze do Witowęża powojenna kapliczka Matki Bożej Różańcowej.

2,4 km Witowąż - krzyż choleryczny po epidemii z 1831 roku - tzw. karawaka, wielokrotnie prze­kształcony, przeniesiony; drewniany z trzema krzyżykami na ramionach i szczycie, z figurką Matki Boskiej. Na wzgórzu ruiny wiatraka koźlaka z przełomu XIX/XX w. przenie­sionego spod Lipna, nieczynnego od lat 70-tych. Po drodze do Osówki murowana kapliczka z 1949 r. z figurką MB i krzyżem. Po lewej widok na pradolinę jeziora Steklin. Odbicie do Osówki. W drodze ciekawy kompleks lasów sosnowych, w sezonie bogatych w grzyby.

6,3 km Pokrzywno  - wieś w lasach ossowskich należących do nadleśnictwa Dobrzejewice.  Kapliczka murowana, trzykondygnacyjna z figurą MB Różańcowej, po 1945 roku z żeliwnym ogrodzeniem z liliami z przełomu XIX/XX w. Domek myśliwski w lesie z możliwością rozpalenia ogniska - pieczone kiełbaski, prosię. Ciekawe zbiorowiska roślinności torfo­wej i łąkowej we wsi Pokrzywno i Kwirynowo. Odbicie w kierunku Osieka nad Wisłą i Obrowa

10,9 km Wilcze Kąty  - poewangelicka wieś, cmentarz ewangelicki (wcześniej też innych wyznań protestanckich) z II pot. XVIII w., zdewastowany i zakrzewiony z pozostało­ściami płyt, stell i obejść, pochówek z 1950 r. W pobli­żu dawny budynek szkolny z kaplicą ewangelicką z czerwonej cegły i żeliwną dzwonnicą. W dalszej czę­ści wsi nieczynna już szkoła tysiąclatka z boiskiem miejscem na ognisko.

11,7 km Zabłocie  - chałupa drewniana z II poł. XIX w., do 2000 r. kryta strzechą, studnia - żuraw z żelazistą wodą oraz okazja do upieczenia kiełbasek i świniaka. Obok ciekawe kilkunastometrowe tuje. Możliwość odbicia dwóch kilometrów ze szlaku w kierunku Wisły. Można zjechać z trasy w kierunku na :  Starorzecze Wisłyz możliwością przejścia na Zieloną Kępę-wyspę pomiędzy starym a nowym nurtem rzeki; przy połączeniu nurtów miejsce dobre do wędkowania. Stare wały p.powodziowe. Miejsce atrakcyjne widokowo.

13,1 km Trakt nowożytny  - (w lesie) z XVI wieku z Torunia (Złotorii) do Bobrownik - Włocławka - Dobrzynia - częściowo na miejscu wcześniejszego średniowiecznego, szlak przemar­szu wojsk szwedzkich, napoleońskich, rosyjskich .

15,2 km Nowogródek  -  wieś z kompleksu dóbr Zielińskich herbu Świnka; krzyż drewniany w lesie z 1946 roku; ślady niezweryfikowanego pozytywnie „grodziska"; we wsi jest kapliczka MB Różańcowej z 1948 roku wystawiona przez pracowników byłego folwarku;  zabudowania podworskie z I poł. XIX w. (służbówka, wozownia) i folwarcz­ne (ob. popegeerowskie) obory, stajnie, stodoła ( z pocz. XX w.); dwór Urbańskich z poł. XIX w. z resztkami parku, systemu wodnego ze stru­mieniem, oczkiem i mostkiem. Widok na Nieszawę - miasto po drugiej stronie Wisty. Możliwość zjazdu z trasy i popłynięcia promem do tego średniowieczne­go miasta lub odbicia w kierunku Wąkola (siedziba obrębu lesnego w dworze z lat 20-tych XX w.) i Mienia (leśniczówka) z możliwością obejrzenia ciekawych przełomów, meandrów rzeki Mień - dopływu Wisły i żeremi bobra.

22,4 km Jezioro Zacisze  - bezodpływowe jeziorko otoczone lasami, możliwość kąpieli (kąpielisko niestrzeżone z pomostem), plażowania, obejścia wokół, niedaleko dąb - pomnik przyrody. Możliwość odbicia do wsi Wieprzeniec i Wylewy.

22,9 km Osówka  -  (murowane z cegły domy i krzyż z k. XIX w., kaplicz­ka; była pastorówka z pół. XIX w. z 400-letnim cisem). Dalej (poza trasą) Makowiska (drewniane chaty, poewangelicki kościół z 1930 roku i cmentarz ewangelicki z I pół. XVIII w.)

30,0 km Czernikowo  -  powrót drogą z Osówki do Czernikowa.

Ścieżka rowerowa II

Czernikowo - miejscowość na Ziemi Dobrzyńskiej, blisko 3 tys. mieszkańców, w powiecie toruńskim woj. kujawsko-pomorskim na trasie Toruń– Lipno. Nazwa pochodzi od Czyżnika. Wieś z XIII w., już w 1309 roku była siedzibą parafii, należała do biskupów płockich do XVIII w., potem do hr. Antoniego Norberta Nałęcza, w poł. XIX w. do Zielińskich, h. Świnka, Rościszewskich h. Jastrzębiec. Szybki rozwój wsi nastąpił w I poł. XX w. wraz z rozwojem kolei, siedzibą gminy.

Pomnik, obelisk - (> 0,0 km) nauczycieli pomordowanych w czasie II wojny - przy budynku szkoły podstawowej.

Plebania – (> 0,5 km) z poł. XIX w., neoklasycystyczna – eklektyczna. Kilka stuletnich domów w centrum wsi, budynek stacji kolejki wąskotorowej.

Kościół p. w. św. Bartłomieja (> 0,6 km) był budowany w połowie XIV w. (przyjmuje się datę 1366) z fundacji biskupów płockich w stylu gotyckim. Wielokrotnie przebudowywany (1641, 1904) i odnawiany (1719, 1798, 1880, 1966), cz. regotyzowany, zachował oryginalne fr. gotyckie, wnętrze zaś nabrało charakteru barokowo-ludowego. Korpus na planie prostokąta, wieża czworoboczna ze skarpami, blendami i portalem; do niej dobudowana cylindryczna wieżyczka schodkowa z wejściem na chór i do dzwonów.

Prezbiterium orientowane na wschód, wydłużone, z dobudowanymi kapliczkami i zakrystiami, zbarokizowane.

W ścianie południowej zarys pierwotnego okna ostrołukowego, XVI-wieczne inskrypcje nagrobne, gmerki i dołki zarazowe. Wnętrze zbarokizowane, sklepienie pozorne kolebkowe, polichromia z 1908 roku, częściowo przemalowana. Wystrój barokowy (chrzcielnica, feretron, krucyfiks) i XX-wieczny.

Ołtarz główny barokowy z XVIII w., w ołtarzu rzeźby św., Bartłomieja, Mateusza, obraz Ukrzyżowania oraz otoczony niegdyś kultem obraz Matki Boskiej Czernikowskiej z Dzieciątkiem, w żelaznej sukience, z II poł. XVII w.; plakietki wotywne z XVII-XIX w. W kruchcie marmurowe tablice nagrobne okolicznych ziemian Oryginalne dzwony barokowe zrabowane przez okupantów, zachowany sygnarek z pękniętym sercem, obecne poewangelickie.

Figurka barokowa MB Skępskiej – (> 0,6 km) w bramie kopia- (oryginał dłuta Miłkowskiego z k. XIX w., ob. w prezbiterium).

Cmentarz przykościelny (> 0,6 km) z nagrobkami z pocz. XIX w. i pieczarą w otoczeniu kasztanowców i dębu.

Kapliczka Matki Bożej Różańcowej – powojenna, w drodze do Witowęża.

Pomnik – krzyż (> 0,8 km) dziękczynny (Boża Męka)za oswobodzenie z kajdan niewoli z 1946 r.

Cmentarz katolicki (> 1,1 km). z II poł. XIX w. z nagrobkami ziemian, kowalką artystyczną, grobem powstańca 1864 roku, nauczyciela w szkole rosyjskiej, uczestnika wojny 1920 r, żołnierzy AK, LWP.

Jackowo – (> 3,6 km) wieś., pozostałości  cmentarz ewangelickiego z XX w.,

Steklinek – (> 6,5 km) wieś z XIV w., w dobrach Zielińskich h. Świnka, dwór Nałęczów spalony, przebudowany ze spichlerza, park podworski z XIX w., kilkudziesiąt gatunkach drzew (lipa, topola, buk), fr. zabudowań podworskich, brama ; chałupy drewniane tzw. „Poniatówki” po parcelacji wsi z lat 1937-1938; w d. szkole - Tratwa- ośrodek rehabilitacji. Krzyże i kapliczki w drodze na Jackowo (1934), na Wygodę.   

Jezioro Steklińskie – widoki na pięknie usytuowane jezioro polodowcowe, rynnowe,  głębokość do 18m., ciekawe endemitowe formy roślinności.

Hornówek – (> 9,6 km)wieś (gm. Kikół)- dworek eklektyczny z XIX w, z bramą wjazdową.

Mazowsze– (> 13,2 km) - wieś z  pocz. XIII wieku, siedziba mazowieckich h. Doliwa, d. świątynia spalona. Obecny- z pocz. 1900 r. – kościół neogotycki pw. św. Marcina z przepiękną elewacją ceglaną i kompletnym wyposażeniem neogotyckim, ołtarzem głównym, malowidłami, amboną. W ołtarzu bocznym – modernistyczny ołtarz WMB X. Dunikowskiego.

Na cmentarzu katolickim – kaplica Lissowskich, ciekawe nagrobki z pocz. XX w., widok na jezioro Kijaszkowskie. W centrum wsi pomnik 10 pomordowanych w cz. II wojny. Kapliczka z MBS Skępską ( na Świętosław) i figura Chrystusa.

Mazowsze Parcele - kilka tzw. besarabek, drewnianych budynków z cz. wojny.

Kijaszkowo- (> 15,2 km) .most oddzielający stawy rybne na Lubiance -Niedźwiadce od jeziora, park podworski ( 40 gatunków) z pięknymi okazami dębów, lip, klonów (ob. w ośrodku), dworek Łukowskich z XVII w., p. neoklasycystyczny Lissowskich - zniszczony po wojnie (lata 70-te). Kapliczka przydrożna

Kijaszkówiec – wieś z dóbr Zielińskich

* możliwość odbicia >3,5 km do wsi Liciszewy, była tysiąclatka, nad jeziorem Liciszewskim cmentarz ewangelicki z nagrobkami i tumbami.

Trutowo– (> 18,5 km)  (gm. Kikół)- piękny kościół barokowy z XVII w. z barokowym i późniejszym wyposażeniem, polichromią, ołtarzami, amboną i klasztorem. karmelitów z XVIII w. , Dwór ziemiański.

Wola– (> 21,5 km)  (gm. Kikół), ślady parku podworskiego i dworku z XIX w., cm. kat.

Niedźwiedź– (> 23,5 km) (gm. Kikół) - klasycyzujący dworek ziemiański z XIX w., fr. wiekowej alei dębowej, kapliczka

Grodzisko wczesnośredniowieczne, Steklin-Niedźwiedź – (> 25 km)  znaleziska arch. podw. z VI w. (m.in. broń i misa), w XI wieku ośrodek kasztelanii grodowej (zapisany w falsyfikacie mogileńskim w r. 1065).

Zachowany majdan grodziska, cenne znaleziska, gród spalony podczas najazdów pruskich, litewskich, jaćwieskich w.XII w.

Ośrodek agroturystyczny - Niedźwiedzi Jar

Steklin– (> 27 km) wieś co najmniej  z XIV w., Doliwów, Świnków; dwór Zielińskich/Linowskich późnoklasycystyczny - poł .XIX w., z pięknym parkiem z wieloma okazami drzewostanu, kilkadziesiąt gatunków, aleja lipowa do jeziora, jesiony, 150-letnie drzewa; po wojnie PGR, ob. pryw., zachowany obiekt przydworski, folwarczny ze spichlerzem.z 1913 roku

W pobliżu krzyż. oraz kapliczka z figurką MB Skępskiej przy trasie nr. 10, (wg legendy popowstańcza – na ziemi dobrzyńskiej).          

Steklin-Szkleniec - (> 28,5km) kapliczka MBN.

* możliwość odbicia > 4 km do wsi Makowska - kościół 1930 r modernistyczny , poewangelicki:   odrestaurowany duży cmentarz ewangelicki (akcja CZYŻ-NIE, - Tak trzeba), chata poolęderska.

Osówka –( > 29,5 km) wieś, zabudowania z pocz. XX w., krzyż metalowy z końca XIX w., kapliczka neogotycka z pocz. XX., pastorówka w drodze na Makowska i 400-letni cis.

* Karawaka z 1831 r,  ślad po wiatraku w Witowężu.

Wygoda– ( > 33,5 km)- kapliczka z figurką MB Skępskiej z pocz. XX w. (odrestaurowaną- Śladami Przeszłości), wiadukt kolejowy, widok na pradolinę jeziora Steklin.

Powrót do Czernikowa (35 km)- chodnikiem