Bo tak trzeba - historia może łączyć.
Przez tydzień wyrywali krzewy, wykopywali nagrobki spod ziemi, czyścili, by potem skleić popękane elementy. Nie przeszkadzał im padający deszcz.
To, co zaczęło się rok temu (wtedy zaczęli załatwiać formalności) dobiegło końca 25 października . Tego dnia cmentarz w Makowiskach (gm. Czernikowo) został przekazany pod opiekę tamtejszej szkole podstawowej.
Nie byłoby tego, gdyby nie znalazła się grupa ludzi, która postawiła sobie ambitne zadanie. Dokładniej mówiąc, gdyby nie Anna Zglińska, pomysłodawczyni. Na co dzień studentka i miłośniczka historii (także tej w wydaniu lokalnym), do czasu studiów mieszkała w Czernikowie. Dzięki jej inicjatywie grupa wolontariuszy porządkowała 300-letni cmentarz ewangelicko-augsburski. To jeden z ważniejszych pod względem historycznym cmentarzy na ziemi dobrzyńskiej.
Tam leży pastor
Dopiero oglądając zdjęcia zabytkowego cmentarza z "przed" i "po" widać, ile wysiłku włożyli wolontariusze. Jeszcze dwa miesiące temu teren porastały krzaki, samosiejki drzew rozsadzały pomniki, które przetrwały lata zapomnienia. Niemal wszystkie metalowe elementy zostały skradzione, większość nagrobków była poprzewracana, część z nich przykryła warstwa ziemi. Dziś są odkopane, oczyszczone, posklejane.
Po wykoszeniu krzaków znów widać aleję lipową na cmentarzu. Na nagrobkach ponownie można odczytać inskrypcje. - Po pierwszej inwentaryzacji szacowaliśmy, że znajdziemy tu około 40 zabytkowych nagrobków - wspomina Anna Zglińska, inicjatorka projektu,. - Podczas sprzątania terenu doliczyliśmy się około 80 nagrobków. Część z nich po prostu wykopaliśmy spod ziemi albo poskładaliśmy z kawałków, które znaleźliśmy w różnych częściach cmentarza.
Najstarszy na tym cmentarzu jest grób pastora Alexandra Tetznera z 1849 roku. Nagrobek był zarośnięty, płyta pęknięta, a inskrypcja na nagrobku niewidoczna. Dziś jest zupełnie inaczej. Podobnie jak z nagrobkiem Dawida i Justyny Mareckich, który przekazali ziemię pod tutejszy kościół (- Chyba nie potrafili bez siebie żyć, bo drugie zmarło miesiąc po śmierci pierwszego z nich - twierdzą wolontariusze). Odkopane żeliwne tablice i krzyż datowane są na II połowę XIX wieku.
Rok przygotowań
Przez lata cmentarz był zostawiony sam sobie. Dopiero Anna Zglińska wzięła sprawy w swoje ręce. Nie przeraziła jej wizja, ile pracy będzie musiała włożyć. Znalazła wolontariuszy. Na początku pomoc zaoferowali: Marta Kaźmierczak, studentka konserwacji na UMK, oraz Piotr Pranke - wtedy jeszcze student historii, teraz już doktorant, dla którego pisanie projektów i zdobywanie dotacji nie mają tajemnic.
Projekt nazwali "Tak trzeba". Z otwartymi ramionami przyjęło go Czernikowskie Stowarzyszenie na Rzecz Wspierania Kultury Oświaty i Sportu "Czyż nie" z prezesem Andrejusem Sivickisem na czele.
Studenci do sprawy podeszli profesjonalnie, choć formalności pochłaniały masę czasu. Z konserwatorem zabytków uzgodnili co można na cmentarzu zrobić, Piotr starał się o fundusze na sprzęt, środki konserwujące, wyżywienie dla wolontariuszy. Marta, jako przyszły konserwator, służyła fachową literaturą i umiejętnościami. Przyłączyli się nauczyciele oraz uczniowie ze szkół w gminie.
Historia odżyła
Nieoczekiwanie sprzymierzeńców znalazło się wielu. Pomógł m.in. Urząd Gminy w Czernikowie i Młodzieżowa Rada Gminy pod opieką młodego nauczyciela fizyki Rafała Rutkowskiego. Udało się zdobyć fundusze z Urzędu Marszałkowskiego i Fundacji Wspomagania Wsi. Projekt poparły Instytuty Historii UMK i UW, Parafia Ewangelicko-Augsburska św. Szczepana w Toruniu.
- Patronat medialny objęła niemiecka strona internetowa poświęcona osadnictwu ewangelików w Polsce centralnej "Upstream Vistula" - dopowiada Anna Zglińska. I wyjaśnia: - Zanim zaczęliśmy prace, napisaliśmy do mieszkańców Makowisk list, co zamierzamy robić. Nasz kolega etnolog przeprowadził badania wśród mieszkańców. Chcieliśmy sprawdzić, co wiedzą o tym miejscu. Naszym celem nie było tylko uporządkowanie cmentarza, ale oddanie go mieszkańcom.
Dlatego renowacji towarzyszyły liczne działania edukacyjne, m.in. lekcje tematyczne i konkursy.
Deszcz nie przeszkadzał
Przez pierwsze dwa dni padało. Mokrzy byli wszyscy, ale młodzieży to nie przeszkadzało. - Na cmentarz wywiozłam pół mojego domu - żartuje Ania. - Większości wolontariuszy przemokły buty, więc przywiozłam tu wszystkie swoje. Podobnie spodnie i bluzy.
Z Niemiec przyjechała Jutta Dennerlein, zwana przez wszystkich "panią Juttą", która przez cały tydzień mieszkała z wolontariuszami w szkole w Makowiskach, pracowała na cmentarzu i żyła tą sprawą tak, jak oni.
Przybywało rąk do pracy, bo zgłaszali się uczniowie. - Dzieci musiały przynieść od rodziców zgodę na uczestniczenie w pracach - tłumaczy Ania. - Jakie było nasze zdziwienie, gdy dzieci wracała do nas, nawet gdy już nie musiały.
Pomóc przychodzili też mieszkańcy. - Mama jednego z uczniów przyniosła nam jedzenie, inna po prostu miała wolną chwilę i spytała, czy może się nam do czegoś przydać. Takie sygnały były dla nas bardzo ważne. Utwierdzały nas w przekonaniu, że to co robimy ma sens.
Ekumeniczne nabożeństwo
Od najbliższej soboty będzie można oglądać wystawę zdjęć z renowacji cmentarza. Pojawi się także tablica informacyjna.
Uroczystość przekazania cmentarza rozpocznie się 25 października w południe nabożeństwem ekumenicznym w kościele w Makowiskach.
Co dalej? Projekt "Tak trzeba" zakłada renowację wszystkich cmentarzy ewangelickich w gminie Czernikowo: w Makowiskach, Włęczu, Liciszewach, Wilczych Kątach (remont dzwonnicy) i Jackowie (ustawienie tablicy informacyjnej). Przed grupą wolontariuszy jeszcze sporo pracy.
Potem ruszą w Polskę. Czekają tysiące zapomnianych cmentarzy.
Artykuł Sybilli Walczyk zacytowany z www.pomorska.pl
